Mục này chỉ nhằm giải đáp các thắc mắc về sức khỏe có tính cách tổng quát. Với các vấn đề cụ thể, chi tiết của từng bệnh nhân, xin liên lạc với bác sĩ để được thăm khám trực tiếp. Nhiều thông tin thiết thực và bổ ích khác về sức khỏe cũng được phát trên đài Radio Chuyện Sáng Chủ Nhật ở vùng Orange County, California, vào mỗi sáng Chủ Nhật từ 6 đến 9 giờ, trong chương trình “Câu Chuyện Sức Khỏe Sáng Chủ Nhật.” Nhiều thông tin sức khỏe bổ ích khác cũng có thể tìm thấy trên các website www.nguyentranhoang.com và www.radiochuyensangchunhat.com. Quý vị có thể liên lạc bác sĩ qua email: [email protected] hoặc điện thoại (714) 531-7930
Bác Sĩ Nguyễn Trần Hoàng
Tóm tắt các kỳ trước:
Suy nghĩ bị méo mó hay rối loạn nhận thức (cognitive distortions) là những mẫu suy nghĩ cường điệu không dựa trên sự thật. Điều này dẫn đến việc ta nhìn nhận mọi việc một cách tiêu cực hơn so với thực tế.
Nói cách khác, rối loạn nhận thức là khi tâm trí của ta thuyết phục ta tin vào những điều tiêu cực không hoàn toàn đúng sự thật, về chính mình và thế giới xung quanh mình.
Suy nghĩ của chúng ta ảnh hưởng rất lớn đến cảm xúc và hành vi của chúng ta. Khi cho, (chấp) rằng những suy nghĩ tiêu cực này là sự thật, ta có thể hành xử dựa trên giả định sai lầm.
Phóng đại hóa vấn đề, được gọi là “magnification” hay “catastrophizing” trong tiếng Anh, là một loại sai lạc trong suy nghĩ, nằm trong nhóm các “cognitive distortion” (sai lạc nhận thức). Trong trường hợp này, người đó có xu hướng phóng đại ý nghĩa, mức độ quan trọng, hoặc kết quả tiêu cực của một sự kiện hoặc tình huống.
Nên làm gì khi nhận ra rằng mình có khuynh hướng hay phóng đại hóa vấn đề?
Khi nhận ra mình có khuynh hướng phóng đại hóa vấn đề, ta cần lưu ý rằng việc này có thể tạo ra một loạt các tình huống và cảm giác không mong muốn, chẳng hạn như lo âu, căng thẳng hoặc tạo ra các quyết định không phù hợp. Dưới đây là một số gợi ý giúp ta giảm bớt khuynh hướng này:
- Nhận biết và chấp nhận: Việc nhận ra rằng mình có khuynh hướng phóng đại là bước đầu tiên và quan trọng nhất. Hãy tự hỏi mình: “Tôi thực sự đang phóng đại vấn đề này không?”.
- Phân tích cụ thể: Hãy chia nhỏ vấn đề ra, đánh giá từng phần để thấy rằng thực ra, nó có thể không đáng lo ngại như ta nghĩ.
- So sánh với quá khứ: Hãy nhớ lại những lần trước mình đã từng đối diện với vấn đề tương tự và cách mình đã giải quyết nó. Điều này giúp mình nhớ lại rằng mình đã từng vượt qua những khó khăn, và có thể làm vậy một lần nữa.
- Tìm kiếm lời khuyên từ người khác: Đôi khi, một góc nhìn từ bên ngoài có thể giúp mình nhận ra rằng mình đang phóng đại vấn đề. Hãy chia sẻ cảm xúc và suy nghĩ của mình với người thân tin cậy.
- Học cách thả lỏng và thực hiện thiền: Các bài tập thiền và thả lỏng có thể giúp ta giảm bớt căng thẳng và tăng cường sự nhận thức về hiện tại.
- Ghi chép: Viết nhật ký có thể giúp mình phân tích và xác định những suy nghĩ tiêu cực mình đang có. Khi ghi chép, ta có thể thấy rõ mình đang phóng đại vấn đề ra sao và tìm ra giải pháp thích hợp.
- Tìm sự giúp đỡ chuyên nghiệp: Nếu cảm thấy rằng việc phóng đại hóa vấn đề đang ảnh hưởng đến cuộc sống và tinh thần của mình, ta nên tìm kiếm sự hỗ trợ từ các chuyên gia tâm lý.
Nhớ rằng việc phóng đại hóa vấn đề là một khuynh hướng tâm lý mà nhiều người đều có. Điều quan trọng là biết cách nhận biết và tìm cách xử lý nó một cách hiệu quả.
Ta nên làm gì khi sống chung với một người thân có khuynh hướng hay phóng đại hóa vấn để?
Sống chung với một người thân có khuynh hướng phóng đại hóa vấn đề đôi khi sẽ tạo ra những tình huống căng thẳng và khó khăn. Dưới đây là một số gợi ý cho ta để ứng xử trong tình huống này:
- Lắng nghe một cách chân thành:
Đôi khi, những người phóng đại hóa vấn đề chỉ cần một người lắng nghe họ. Thay vì phê phán hay cắt ngang, hãy thử lắng nghe một cách kiên nhẫn và chân thành. - Đặt câu hỏi mở để giúp họ nhận ra:
“Em thấy vấn đề này tệ đến mức độ nào?” hay “Theo em, tình huống này sẽ diễn ra như thế nào?”. Các câu hỏi này có thể giúp họ tự nhận ra rằng họ đang phóng đại hóa vấn đề. - Khuyến khích tư duy tích cực:
Nếu một vấn đề thật sự không quá nghiêm trọng như họ nghĩ, hãy cố gắng định hình lại tư duy của họ bằng cách chỉ ra mặt tích cực của tình huống.
Tèo thường lo lắng về việc mình sẽ không thể hoàn thành bài tập kịp thời. Mỗi lần gặp khó khăn, anh lại nghĩ rằng mình sẽ thất bại. Một ngày nọ, Vi, bạn gái của Tèo, nói: “Anh thử nhớ xem, lần trước anh cũng lo lắng nhưng cuối cùng anh đã làm xong và nhận được điểm cao. Có lẽ anh cũng có thể làm được như vậy lần này.”
- Đề xuất giải pháp thực tế:
Thay vì để họ mải miết với những lo sợ không cần thiết, hãy giúp họ tìm ra giải pháp thực tế để giải quyết vấn đề. - Đặt ra ranh giới:
Nếu ta thấy mình bị ảnh hưởng quá mức bởi khuynh hướng phóng đại của họ, hãy đặt ra những ranh giới. Ví dụ, có thể nói: “Tôi hiểu em lo lắng, nhưng bây giờ tôi cần tập trung vào công việc. Chúng ta có thể nói về điều này sau, được không?” - Tìm hiểu thêm về khuynh hướng này:
Càng hiểu biết nhiều về khuynh hướng phóng đại hóa, ta càng biết cách ứng phó và giúp đỡ người thân của mình. - Khuyến khích họ tìm kiếm sự giúp đỡ:
Nếu ta thấy rằng khuynh hướng phóng đại hóa của họ ảnh hưởng đến cuộc sống hàng ngày hoặc tạo ra những tình huống không mong muốn, hãy khuyến khích họ tìm kiếm sự giúp đỡ từ chuyên gia tâm lý. - Khi sống chung với một người có khuynh hướng phóng đại hóa, ta cần phải kiên nhẫn và thông cảm. Mặc dù có thể khá khó khăn, nhưng với sự hiểu biết và hỗ trợ, ta có thể giúp họ nhìn nhận mọi thứ theo một cách lạc quan và thực tế hơn.
- Tránh việc tham gia vào “cuộc chơi” phóng đại của họ:
Khi họ bắt đầu phóng đại một vấn đề, đôi khi ta cảm thấy cần phải tham gia và cũng bắt đầu phóng đại. Thay vào đó, hãy cố gắng giữ nguyên tư duy lạc quan và thực tế của mình.
Mỗi lần trời mưa, Thắm luôn nghĩ rằng mình sẽ bị cảm lạnh. Một lần, khi trời bắt đầu có dấu hiệu mưa, Tèo đã chuẩn bị sẵn một cái dù và nói: “Chắc chắn là mình sẽ ướt, nhưng ít nhất thì mình đã có cái dù này.” Khi mưa tạnh, Tèo cười và nói, “Xem, mình không hề ướt tí nào cả.” Dần dần, với sự lạc quan và thực tế của Tèo, Thắm cũng học được cách không phóng đại mỗi khi trời mưa.
- Định nghĩa lại tình huống:
Khi họ bày tỏ một quan ngại mà ta thấy được phóng đại, thử đưa ra một góc nhìn khác. “Em thấy như thế nào nếu nhìn vào vấn đề này từ một khía cạnh khác?” - Tạo ra không gian cho chính mình:
Đôi khi, ta cũng cần một khoảng không gian riêng biệt để không bị ảnh hưởng bởi tâm trạng và quan điểm của họ. Đi dạo, đọc sách, hay chỉ đơn giản là thực hiện một sở thích yêu thích có thể giúp ta giữ tinh thần lạc quan và bình tĩnh.
Cuối cùng, điều quan trọng nhất là nhớ rằng, mặc dù ta muốn giúp đỡ và hỗ trợ người thân của mình, nhưng không phải lúc nào ta cũng có thể thay đổi họ hoặc quan điểm của họ. Đôi khi, tất cả những gì ta có thể làm là cung cấp sự ủng hộ, hiểu biết và yêu thương mà không đặt ra bất kỳ kỳ vọng nào. [hp]
