Mục này chỉ nhằm giải đáp các thắc mắc về sức khỏe có tính cách tổng quát. Với các vấn đề cụ thể, chi tiết của từng bệnh nhân, xin liên lạc với bác sĩ để được thăm khám trực tiếp. Nhiều thông tin thiết thực và bổ ích khác về sức khỏe cũng được phát trên đài Radio Chuyện Sáng Chủ Nhật ở vùng Orange County, California, vào mỗi sáng Chủ Nhật từ 6 đến 9 giờ, trong chương trình “Câu Chuyện Sức Khỏe Sáng Chủ Nhật.” Nhiều thông tin sức khỏe bổ ích khác cũng có thể tìm thấy trên các website www.nguyentranhoang.com và www.radiochuyensangchunhat.com. Quý vị có thể liên lạc bác sĩ qua email: [email protected] hoặc điện thoại (714) 531-7930
Bác Sĩ Nguyễn Trần Hoàng
Suy nghĩ bị méo mó hay rối loạn nhận thức (cognitive distortions) là những mẫu suy nghĩ cường điệu không dựa trên sự thật. Điều này dẫn đến việc ta nhìn nhận sự việc một cách tiêu cực hơn so với thực tế.
Nói cách khác, rối loạn nhận thức là khi tâm trí của ta thuyết phục ta tin vào những điều tiêu cực không hoàn toàn đúng sự thật, về chính ta và thế giới xung quanh ta.
Suy nghĩ của chúng ta ảnh hưởng rất lớn đến cảm xúc và hành vi của mình. Khi cho, (chấp) rằng những suy nghĩ tiêu cực này là sự thật, ta có thể hành xử dựa trên giả định sai lầm.
Giả định sai lầm về việc kiểm soát – Control Fallacies
Giả định sai lầm về việc kiểm soát là một loại lệch lạc nhận thức mà ở đó một người tin rằng họ có ít hoặc nhiều quyền kiểm soát hơn so với thực tế đối với các sự kiện và kết quả trong cuộc sống của họ. Lệch lạc này có thể dẫn đến cảm giác bất lực, hoặc trách nhiệm không đáng có và căng thẳng. Dưới đây là cái nhìn chi tiết về cả hai khía cạnh của sai lầm kiểm soát:
1-Sai lầm về kiểm soát bên ngoài (External Control Fallacy):
Đây là niềm tin rằng cuộc sống của một người hoàn toàn bị kiểm soát bởi các lực lượng bên ngoài hoặc số phận, đến nỗi sự lựa chọn cá nhân hoặc trách nhiệm bị giảm thiểu.
Ví dụ:
-Cảm giác bất lực: Một người đã cố gắng tìm việc làm mà không thành công. Họ bắt đầu tin rằng thị trường việc làm hoàn toàn gian lận và rằng việc cố gắng là vô ích. Họ có thể nói: “Dù tôi có làm gì đi nữa, tôi cũng không thể tìm được việc vì hệ thống này chống lại tôi.” Người này cảm thấy bất lực và có thể từ bỏ việc cố gắng, đổ lỗi cho sự thiếu việc làm của mình vào các yếu tố bên ngoài thay vì nhìn vào cách họ có thể cải thiện cơ hội của mình, như là cải thiện hồ sơ xin việc, tìm nơi làm việc thích hợp hơn với khả năng của mình, luyện tập việc trả lời phỏng vấn, hoặc học thêm kỹ năng mới…
-Đổ lỗi cho vận may hoặc số phận: Một học sinh có thể đổ lỗi cho điểm kém của mình là do xui xẻo hoặc giáo viên nghiêm khắc thay vì thiếu học tập. Họ có thể lập luận rằng: “Tôi luôn có điểm kém môn toán vì giáo viên không thích tôi,” không nhận thức được rằng nỗ lực của bản thân họ có thể thay đổi kết quả.
2-Sai lầm về kiểm soát bên trong (Internal Control Fallacy):
Điều này bao gồm suy nghĩ rằng một người có quá nhiều quyền kiểm soát đối với các sự kiện trong cuộc sống và cảm xúc của người khác, điều này dẫn đến cảm giác chịu trách nhiệm cho hạnh phúc hoặc nỗi đau của người khác.
Ví dụ:
-Trách nhiệm không đáng có: Một người mẹ có thể tin rằng nếu con cái của mình không hạnh phúc, đó hoàn toàn là lỗi của cô, bất kể hoàn cảnh. Cô có thể nghĩ, “Nếu con trai tôi buồn, chắc chắn là do tôi đã làm gì đó không đúng,” ngay cả khi tâm trạng của con trai cô bị ảnh hưởng bởi những yếu tố hoàn toàn ngoài tầm kiểm soát của cô, như một ngày tồi tệ ở trường.
-Đánh giá quá cao ảnh hưởng đối với sự kiện: Một giám đốc điều hành có thể cảm thấy cá nhân mình phải chịu trách nhiệm cho mọi khía cạnh của một công ty có 10,000 nhân viên, tin rằng bất kỳ sự thất bại nào trong công ty cũng là kết quả trực tiếp của hành động hoặc không hành động của mình. Họ có thể căng thẳng quá mức về những biến động giá cổ phiếu hoặc động lực của thị trường mà thực tế là bị ảnh hưởng bởi nhiều yếu tố đa dạng ngoài tầm kiểm soát của một người.
Ảnh hưởng của những sai lầm này đối với hành vi và cảm xúc:
Sai lầm về kiểm soát bên ngoài có thể dẫn đến thụ động, tình trạng bất lực đã học và tư duy nạn nhân. Nếu mọi người tin rằng họ không có quyền kiểm soát, họ có thể trở nên không có động lực để thực hiện các hành động nhằm cải thiện tình hình của mình.
Sai lầm về kiểm soát bên trong có thể khiến ai đó đảm nhận quá nhiều trách nhiệm, dẫn đến lo âu, căng thẳng và một cảm giác tội lỗi hoặc xấu hổ liên tục. Nó cũng có thể gây ra vấn đề trong các mối quan hệ nơi người mắc sai lầm này có thể cố gắng kiểm soát hoặc ‘sửa chữa’ mọi thứ cho người khác, dẫn đến sự oán giận và sự phụ thuộc.
Trong liệu pháp, đặc biệt là liệu pháp hành vi nhận thức (CBT), một nhà trị liệu sẽ giúp một người nhận diện những lệch lạc trong suy nghĩ của họ và làm việc trên các bài tập để thách thức và điều chỉnh chúng. Ví dụ, ai đó mắc sai lầm kiểm soát bên trong có thể được giao nhiệm vụ để bạn bè giải quyết vấn đề một mình và quan sát họ có thể quản lý mà không cần can thiệp. Ngược lại, ai đó mắc sai lầm kiểm soát bên ngoài có thể được khuyến khích đặt ra một mục tiêu nhỏ, có thể đạt được và làm việc hướng tới nó để trải nghiệm cảm giác có khả năng tự quyết. [hp]
